رکود اقتصادی (Recession) چیست؟

شما می توانید برای مطالعه سر فصل دلخواه خود با کلیک بر روی هر بخش به سر فصل مد نظر مراجعه کنید:

• مفهوم رکود اقتصادی به زبان ساده
• راه‌کار دولت ها برای خروج از رکود اقتصادی
• رکود اقتصادی چگونه به‌ وجود می‌آید؟
• در دوران رکود اقتصادی چطور سرمایه‌گذاری کنیم؟
• تاثیر رکود اقتصادی بر بازار رمز ارزها
• اقتصاد روسیا
• تاثیر تحریم ها بر رکود اقتصادی
• جمع‌بندی

رکود اقتصادی همان‌طور که از اسمش‌ مشخص است زمانی پدیدار می‌شود که اقتصاد یک جامعه راکد شود. رکود اقتصادی همان رشد منفی اقتصاد، در واقع دوران کسادی و بحران تولید و تجارت است که با خود کاهش شاخص‌های اقتصادی مانند تولید ناخالص داخلی (GDP)، سود شرکت‌ها، اشتغال و... را به دنبال دارد.امروزه در اقتصاد جهانی رکود اقتصادی به یک واقعیت ناگوار تبدیل شده است. این دوره های افول اقتصادی می تواند عواقب گسترده ای بر افراد، مشاغل و حتی کل کشورها داشته باشد.

در این مقاله همراه ما باشید تا با پدیده‌ی رکود اقتصادی و تاثیرات آن بر اقتصاد بیشتر آشنا شوید. همچنین در انتهای مقاله به تاثیر رکود اقتصادی بر بازار ارزهای دیجیتال نیز پرداختیم.

مفهوم رکود اقتصادی به زبان ساده

رکود در اقتصاد زمانی پدید می‌آید که بیش از چند ماه با کاهش قابل توجه فعالیت اقتصادی در جامعه رو به رو می‌شویم. چرا که چرخه نقدینگی در سطح جامعه کم شده و افراد تمایل به خرید و فروش ندارند، در نتیجه تولید ناخالص داخلی کاهش پیدا می‌کند و رشد اقتصادی مختل می‌شود. با کم شدن فعالیت‌های اقتصادی، تولیدی‌ها و شرکت‌ها به علت دریافتی کم‌تر، مجبور به تعدیل نیرو و گاهی تعطیلی می‌شوند.

این آشفتگی اقتصادی، تهدیدی بزرگ برای رشد اقتصادی محسوب می‌شود چرا که افراد با نقدینگی کم‌تری که به‌دست می‌آورند دیگر توانایی سرمایه‌گذاری در بازارها را ندارند و این امر به مرور باعث چرخه‌ی اقتصادی منفی می‌شود. در طول زمان رکود، تولیدکنندگان موفق به فروش کالاها نمی‌شوند در نتیجه امید به فعالیت را از دست داده و در بعضی مواقع ترجیح می‌دهند به جای کار تولید، سرمایه خود را در سپرده‌های بانکی بگذارند و سود بانکی دریافت کنند چرا که سود بیشتری در نهایت برایشان محقق می‌شود و امنیت ذهنی بیشتری دارند. و به همین صورت نرخ بیکاری بیشتر و رکود عمیق‌تر می‌شود. (در واقع اقتصاد وارد یک لوپ رکودی می‌شود!)

همچنین شرکت‌ها و موسسات با کم شدن تقاضا و دریافتی کم‌تر از انتظار، موفق به پرداخت بدهی‌های خود نمی‌شوند که مستقیماً می‌تواند تاثیر منفی روی قیمت سهام‌‌شان بگذارد و به این ترتیب اقتصاد ضعیف‌تر و ضعیف‌تر می‌شود و افراد علاقه‌ی خود را نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه هم از دست می‌دهند.

راه‌کار دولت ها برای خروج از رکود اقتصادی

در زمان رکود و رشد منفی اقتصاد، دولت‌ها برای کنترل شرایط، سیاست‌های انبساطی مختلفی در پیش می‌گیرند و با تزریق پول به سیستم اقتصادی سعی در خارج کردن اقتصاد از این بحران دارند. یکی از راهکارها، کاهش نرخ بهره بانکی است که منجر به خارج کردن پول‌ها از سیستم بانکی می‌شود و به این صورت نقدینگی در جامعه افزایش پیدا می‌کند. همچنین در این موقعیت، دولت باید سعی در تسهیل شرایط سرمایه‌گذاری خارجی در کشور کند و با محیا کردن شرایط مطلوب، تلاش می‌کند از خارج کشور سرمایه جذب کند و ارز آوری انجام دهد تا در نهایت به اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی کمک شود. همچنین با آسان‌کردن شرایط و قوانین و پرداخت وام، از استارت‌آپ‌ها و کارآفرین‌ها حمایت ‌می‌کند تا امید به ادامه‌ی فعالیت را از دست ندهند و این چرخه بتواند به اقتصاد کمک کند.

رکود اقتصادی چگونه به‌ وجود می‌آید؟

به طور کلی، توسعه و رشد در یک اقتصاد نمی‌تواند برای همیشه ادامه داشته باشد. این کاهش فعالیت اقتصادی که در نهایت منجر به رکود اقتصادی (Recession) می‌شود معمولاً متاثر از عوامل پیچیده و به هم پیوسته‌ مختلفی است. در ادامه‌ی مقاله و دلایل ایجاد آن خواهیم پرداخت.

از دست رفتن اعتماد مصرف‌کننده 

زمانی که مصرف‌کنندگان نگران وضعیت اقتصاد هستند، از ترس شرایط اقتصادی نامطلوب، هزینه‌های خود را کاهش داده و سعی در پس انداز پول خود می‌کنند. از آنجایی که حدود ۷۰ درصد تولید ناخالص داخلی به هزینه‌های مصرف‌کننده بستگی دارد، این موضوع روی کل اقتصاد تاثیر می‌گذارد و با کاهش نقدینگی در جامعه، رشد اقتصادی را کند می‌کند. 

شوک‌های اقتصادی

گاهی اتفاق‌های مختلف می‌تواند به اقتصاد یک کشور شوک وارد کند. از جمله بلایای طبیعی مثل سیل، زلزله،… و یا یک حمله تروریستی و جنگ! این رویدادهای غیرقابل پیش‌بینی که عموماً باعث اختلال گسترده در اقتصاد می‌شود؛ بحران و کاهش رشد اقتصاد را با خود به همراه دارد. برای مثال، آخرین شوک اقتصادی پیش آمده در سطح جهانی، می‌توان ب شیوع COVID-19 اشاره کرد.

نرخ بهره بالا

یکی از عوامل تاثیرگذار در ایجاد رشد منفی اقتصاد، نرخ بهره بالا است که باعث می‌شود شرایط وام گرفتن توسط مصرف‌کنندگان سخت شود و به این ترتیب افراد برای خریدهای بزرگ مانند خرید خانه یا ماشین، کمتر خرج کنند. همچنین شرکت‌ها مجبور به کاهش هزینه‌ها و برنامه‌های توسعه خود می‌شوند چرا که هزینه‌ی تامین مالی افزایش پیدا کرده است. همچنین نرخ بهره بالا، افراد را ترغیب می‌کند به جای سرمایه‌گذاری، پول خود را در بانک سپرده‌گذاری کنند و به جای هزینه، به پس‌انداز مفرط تشویق می‌شوند.

تورم منفی

نقطه مقابل تورم و گرانی قیمت‌ها، تورم منفی است و زمانی پدید می‌آید که قیمت محصولات و خدمات به دلیل کاهش شدید تقاضا، کاهش می‌یابد. این بحران منجر می‌شود که مصرف‌کننده، خرید خود را به انتظار کاهش بیشتر قیمت به تعویق اندازد. همین مسئله رکود اقتصادی را تشدید می‌کند و منجر به مارپیچ تورم منفی می‌شود.

حباب قیمت دارایی

در حباب قیمتی، قیمت‌گذارای بسیار بیشتر از ارزش ذاتی آن کالا یا خدمات است که با تقاضای کاذب و هیجانی شکل گرفته است. حباب قیمتی اصولاً با یک خبر منفی از بین می‌رود و قیمت از سقف خود به سرعت نزول پیدا می‌کند و به اصطلاح حباب می‌ترکد. مانند اتفاقی که برای سهام حوزه فناوری در عصر دات‌کام افتاد و "حباب دات کام" و یا حباب قیمتی املاک و مستغلات قبل از "رکود بزرگ" آمریکا در سال‌های ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۹ پیش آمد. بعد از ترکیدن حباب، اصولاً افراد با تجربه‌ی کاهش شدید قیمتی و از دست دادن سرمایه‌ای که داشتند از بازار کنار می‌کشند و از هر سرمایه‌گذارای‌ایی منصرف می‌شوند. در نتیجه هم افرادی که سرمایه از دست داده‌اند و هم شرکت‌ها، شروع به کاهش هزینه‌های خود می‌کنند و بدین صورت اقتصاد وارد رشد منفی و بحران می‌شود.

در دوران رکود اقتصادی چطور سرمایه‌گذاری کنیم؟

در این دوران، ارزش اغلب سهام‌ها کاهش می‌یابد و سبد سرمایه‌گذاری افراد متضرر می‌شود ولی از طرف دیگر قیمت پایین سهم‌ها فرصتی مناسب برای سرمایه گذاری و خرید دارایی‌ها زیر ارزش واقعی است. بر همین اساس با رعایت بعضی موارد می‌توان سرمایه‌گذاری خوب و اصولی در این دوران انجام داد.

حداقل تا سه سال به سبد دارایی خود دست نزنید. 

سرمایه گذاری در دوران رکود نباید با پولی باشد که بهش نیاز ضروری دارید. در واقع این سرمایه‌گذاری یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است و سود شما بعد از چند سال محقق می‌شود. درست است که شما با قیمت پایین و زیر ارزش واقعی سهام، آن‌ها را خریداری می‌کنید اما قیمت‌ها در زمان ممکن است باز هم از آن قیمتی که خریداری کرده‌اید پایین‌تر آید. به همین علت بهترین راه برای جلوگیری از ضرر در زمان رکود اقتصادی، اتخاذ یک رویکرد بلندمدت برای سرمایه‌گذاری است و شما باید پورتفولیو (سبد دارایی) خود را برای حداقل سه سال نفروشید و آن را برای بلند مدت به حال خود رها کنید.  

مقداری پس‌انداز برای زمان اضطرار داشته باشید.

همیشه به این نکته توجه کنید که باید مقدار پولی را در بانک برای سه تا شش ماه آینده خود برای پوشش هزینه‌های زندگی پس‌انداز داشته باشید و با مابقی سرمایه و پولی که در اختیار دارید با خیال راحت سرمایه‌گذاری کنید. چرا که سرمایه‌گذاری در دوران رکود اقتصادی، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است و اگر در کوتاه مدت بخواهید داراریی خود را برای امرار معاش و نیاز ضروری بفروشید، ممکن است دچار ضرر شوید.

هر روز به بررسی سبد دارایی خود نپردازید.

زمانی که وضعیت اقتصادی نابسامان است؛ عموماً بازار نوسانات بیشتری تجربه می‌کند و به همین دلیل افراد ناخودآگاه تمایل بیشتری به بررسی روزانه پورتفولیو (Portfolio) دارند. افراد مبتدی‌تر معمولا با وجود رعایت دو نکته‌ی قبل، باز هر روز وارد حساب کارگزاری خود می‌شوند و سبد دارایی خود را چک می‌کنند. اما پیامد منفی‌ایی که این اتفاق دارد، این است که با ضرر احتمالی سبد دارایی، وحشت شما بیشتر می‌شود و ممکن است به حالت FOMO یا ترس از دست دادن دچار شوید و با تصمیمات احساسی و تصمیم‌گیری‌های عجولانه، مانند فروش سهام دچار ضرر و زیان شوید.

تاثیر رکود اقتصادی بر بازار رمز ارزها

بیت‌کوین، بزرگ‌ترین و معروف‌ترین ارز دیجیتال، سال ۲۰۰۹ در طول بحران بزرگ مالی و رکود اقتصادی شدید ایجاد شد و مدتی بعدی توجه‌ها را به خود جلب کرد و در دنیا شناخته شد. در حال حاضر بازار رمزارزها از بالاترین سقف تاریخ خود در نوامبر ۲۰۲۱ ریزش داشته و نزولی شده است. از عوامل تاثیرگذار در ریزش بازار سرمایه و کریپتو، افزایش نرخ بهره توسط  فدرال رزرو برای مبارزه با تورم بالا بود. حال سوال پیش می‌آید که اگر اقتصاد به سمت رکود پیش برود، بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال چه آینده‌ای خواهند داشت؟ 

 هر بحران مالی در سطح اقتصاد، منجر به ریسک‌گریزی افراد و سرمایه‌گذاران می‌شود و آن‌ها را چه از بازار سهام و چه از بازار ارزهای دیجیتال دور می‌کند در نتیجه کاهش تقاضا منجر به ریزش و سقوط قیمتی می‌شود. همچنین افرادی که قبل‌تر سرمایه‌گذاری کرده بودند زمانی که با کاهش ارزش دارایی خود و ریزش بازار روبه‌رو می‌شوند، دچار ترس از دست دادن بیشتر یا همان FOMO می‌شوند و تصمیم به فروش دارایی‌های خود می‌گیرند که منجر به افزایش عرضه میشود و این‌گونه وارد بازار خرسی می‌شویم. 

در حال حاضر سرمایه‌گذاران زیادی، احتمال رکود اقتصادی و بحران رکود تورمی را پیش‌بینی می‌کنند. همچنین بسیاری از افراد به دنبال دارایی‌هایی برای محافظت از سرمایه‌شان در برابر این بحران مالی هستند. اما آیا در این شرایط سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها کار درستی است؟ کارشناسان مالی در این شرایط توصیه‌ای به سرمایه‌گذاری در این بازارها نمی‌کنند چرا که اوضاع اقتصاد نابسامان است و بازار منفی است اما همچنان اگر نگاه بلند مدت دارید می‌توایند با رعایت شرایط ذکر شده در مقاله، در این شرایط هم به بازار ورود کنید.

اقتصاد روسیا

از عوامل بروز رکود اقتصادی روسیه می‌توان به درگیری های بین المللی که برای این کشور با سایر کشور ها به و جود آمده که مهم ترین آن جنگ روسیه و اکراین است و همچنین ساختار درونی این کشور یاد کرد. اقتصاد روسیه مدت‌هاست که با وابستگی شدید به منابع طبیعی و شرکت های خارجی در حال حرکت است و با توجه به دو دلیل فوق، این عدم تعادل ساختاری و ارتباطی مانع از انطباق این کشور و بازار آن در جهت رشد پایدار شده است.اما راه حل ها وابتکاراتی که برای جلوگیری از پدیده رکود اقتصادی در روسیه وجود دارد عبارتند از تنوع و نوآوری در چرخه اقتصادی کشور روسیه، اصلاحات ساختاری درون کشور، افزایش میزان صادرات و همچنین تعدیل سیاست های مالی روسیه است.

به طور کلی رکود اقتصادی در روسیه چالش بزرگی را ایجاد کرده است، اما دولت این کشور فعالانه در حال تلاش برای یافتن راه‌حل‌های اساسی است از جمله تنوع در چرخه اقتصادی، اصلاحات ساختاری، ارتقای صادرات و سیاست های مالی هدفمند ابزارهای حیاتی برای احیای اقتصاد، کاهش وابستگی به منابع طبیعی و تضمین ثبات بلندمدت هستند در این صورت روسیه می‌تواند خود را از این پدیده اقتصادی نجات دهد.

تاثیر تحریم ها بر رکود اقتصادی

عوامل مختلفی بر رکود اقتصادی تاثیر گذار است. یکی از مهم ترین آن ها تحریم ها می‌باشد که همان طور که می‌دانید کشور ایران طی چندین سال گذشته با تحریم های شدیدی مواجه شده است و به همین دلیل چرخه اقتصادی ایران با مشکلاتی همراه است.

تحریم‌ها توسط ابرقدرت‌های جهان به دلایل مختلفی روی کشور های مختلف تحمیل می‌شوند. یکی از دلایل این کار، تبدیل شدن یک سرزمین به عنوان رقیبی جدی برای یک ابرقدرت است. ابر قدرت ها با استفاده از تحریم سعی می‌کنند که در صادرات، واردات، فعالیت ها و تولیدات یک کشور خلل ایجاد کنند و به طور کلی با ایجاد چنین مشکلاتی روند رو به رشد و پیشرفت آن کشور را کند تر کنند و آن کشور با مشکلات بزرگی از جمله جنگ داخلی روبرو کنند.

جمع‌بندی

در رکود اقتصادی، تولیدی‌ها با کاهش فروش و شرکت‌ها با کاهش سود رو به رو می‌شوند که به دنبالش مجبور به تعدیل نیرو می‌شوند. کاهش اشتغال و کم‌ شدن درآمد منجر به کم شدن پس‌انداز افراد می‌شود و بالطبع سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد که در نهایت رشد اقتصادی در جامعه مختل میشود و اقتصاد کشور به سمت بحران می‌رود. رکود اقتصادی پدیده ای پیچیده است که که تأثیرات مهمی بر افراد، مشاغل و ملت‌ها می‌گذارد. درک علل، تأثیرات و راه حل های بالقوه برای حل آن برای سیاست گذاران، مشاغل و افراد به طور بسیار مهم است. با اجرای سیاست‌های مناسب، تقویت انعطاف‌پذیری و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی، جوامع می‌توانند از رکود اقتصادی عبور کنند و در جهت رشد پایدار و فراگیر حرکت کنند.

در پایان پیشنهاد می کنیم اگر در حوزه های مالی فعال هستید حتما  با سبک ترید بیتفا دکس تریدینگ نیز آشنا شوید.